TỬ SA HỒNG NÊ VÀ CHU NÊ

NHÓM HỒNG NÊ là một phân nhóm lớn được đặt tên theo màu sắc sau khi nung, theo cấu tạo khoáng thô và phân bố khoáng tầng có thể chia thành hai nhóm là: TỬ SA HỒNG NÊ và CHU NÊ.  Mặc dù Tử sa hồng nê và Chu nê cùng được xếp vào nhóm  hồng nê, nhưng tính chất khi tạo hình, quá trình sấy và nung, độ co ngót của nguyên liệu, hiệu ứng màu sắc và kết cấu bề mặt sau khi nung cũng khác nhau.  Sau khi nung, chu nê có tỉ trọng lớn, khí khổng nhỏ và độ kết tinh tương đối cao, độ dẫn nhiệt tốt hơn so với tử sa hồng nê. Còn Tử sa hồng nê nhìn chung là tốt hơn chu nê về khả năng cách nhiệt và độ thoáng khí (khí khổng lớn hơn).

Tử sa hồng nê là một loại bột kết thạch anh, ngày nay thường được gọi là HỒNG NÊ.  Bề ngoài của vật liệu khoáng có nhiều tông màu từ đỏ đến vàng khác nhau, kết cấu nhìn chung đồng nhất và chứa một lượng nhỏ các mảnh mica trắng.  Khoáng thô có nhiều dạng, cấu trúc dạng khối đặc, dễ nứt vỡ nhưng không tan trong nước.  Hiện tại, nó chỉ được sản xuất ở núi Hoàng Long, thị trấn Đinh Thục.  Các đặc tính kết cấu khác của nó gần giống với các đặc tính kết cấu của tử nê thông thường.

CHU NÊ

Chu nê là một loại đất sét dạng đá bùn (nê nham – đất sét đá). Nó chủ yếu được khai thác ở các dãy núi Triệu Trang Sa Sơn  và Hồng Vệ Hương Sơn, Hoàng Long Sơn cũng khai thác được chu nê, mặc dù sản lượng chu nê Hoàng Long Sơn rất nhỏ nhưng chất lượng rất tuyệt vời. Nói chung, Chu nê Hoàng Long Sơn có thể khai thác được ở hai trạng thái khác nhau. Một loại được phân bố rộng rãi bên dưới lớp khoáng tầng hoàng thạch bề mặt, hình dạng nhỏ vụn, việc khai thác và lọc khoáng rất phức tạp và khó khăn, chất lượng quặng chu nê có sự khác biệt lớn giữa các địa điểm khai thác. Ngoài ra còn có thể sử dụng một phần nhỏ thạch hoàng nê được tạo thành trong các mỏ nộn nê lộ thiên bên dưới lớp mặc lục nê ở khu vực khai thác Bảo Sơn phối thêm chu nê hoặc sử dụng tử sa hồng nê chọn lọc phối thêm chu nê để tạo nên loại chu nê Hoàng Long Sơn nhân tạo.

Bề ngoài của quặng chu nê có màu vàng với nhiều sắc độ khác nhau, tính chất của đất sét có dạng khối đặc hoặc cấu trúc kết tụ, kết cầu tương đối đồng đều và mịn. Khoáng nguyên bản thường chứa một lượng nhỏ các mảnh mica mịn màu trắng, khi thêm nước tạo thành hỗn hợp sền sệt. Chu nê sau khi luyện đất có độ dẻo tốt và có thể chế tác mỏng và tinh xảo.  Do hàm lượng sắt khác nhau, sau khi nung có thể có màu đỏ của chu sa (chu sa sắc), màu đỏ của chu sa ngả tím (chu sa tử) hoặc màu đỏ của hoa hải đường (hải đường hồng). (Chú thích của LT: “Chu sa sắc” là để chỉ màu sắc sau khi nung giống với màu sắc một loại khoáng thạch màu đỏ chứa sunfua thuỷ ngân và sunfua selen, thường được dùng trong các bài thuốc đông y, loại khoáng thạch này cũng được gọi là chu sa).

Chu nê là một loại khoáng tử sa có nhiều tranh luận và sản lượng cũng thấp. Câu nói “Vô chu bất trứu” (Không có chu nê nào không nhăn) và “Vô trứu bất chu” (Không nhăn thì không phải là chu nê) là không hoàn toàn đúng cũng không hoàn toàn sai. Bởi vì tỉ lệ hạt trong nguyên liệu chu nê là nhỏ cho nên nó dễ bị “nhăn” hoặc nứt. Tuy nhiên, có rất nhiều ấm tử sa chu nê không nhăn, nếu quan sát những ấm chu nê cổ thì cũng chỉ có một số ấm bị nhăn, nguyên nhân là độ co ngót khi sấy và nung là tương đối lớn nên dễ xảy ra nhiều lỗi như da ấm bị nhăn hay ấm bị biến dạng, bị méo. Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến năng suất khi nung thấp.

• 1. Loại chu sa của Lưu Ngọc Lâm chính là đại hồng bào trong huyền thoại;
• 2. Đại hồng nê chính là đại hồng bào;
• 3. Loại chu nê chính tông hầu như đã tuyệt chủng thì bản thân nó chính là chu nê đại hồng bào;
• 4. Loại đất nhân tạo, phối oxit sắt tạo màu đỏ tươi cũng đang được gọi là đại hồng bào.