GIÓ LÙA RẶNG THÔNG: CHÍ THANH BẦN

GIÓ LÙA RẶNG THÔNG: CHÍ THANH BẦN

Đối với Lục Vũ, thanh bần là khuôn mẫu được các bậc nhân hiền từ xưa ca tụng, như Dương Hùng thời Hán, với ‘Đuổi cái nghèo’, ông vừa mỉa mai cuộc sống cơ hàn, đồng thời lại quyết lòng gìn giữ, không muốn thay đổi. Ông viết về việc mình từng trục xuất một vị khách không mời mà đến tên Thiếu Thốn và đổi lỗi hắn ta cho sự ốm yếu, cô độc và cảnh nghèo khổ của mình. Khi quay lưng rời đi, Thiếu Thốn quay lại nhắc nhở Dương về các hiền sĩ thanh bần ngày xưa cũng sống thanh đạm và giản dị, tuy có ấm lạnh nhưng quản ngại ung dung.

Trong thời đại khoa bảng được đặt lên hàng đầu, Lục Vũ lại có cho mình một hướng đi khác biệt. Không kế thừa gia tộc, không chức sắc tài danh, ông chọn cho mình lối sống thanh bần với thơ văn đạo lý, thích thú các bản điển tịch vô vi. Từ Đạo Đế Kinh, Lục Vũ nghiệm ra thanh đạm là một trong ba viên ngọc quý báu của Đạo gia:

There are three eternal treasures to hold and cherish:
The first is compassion,
The second is frugality,
The third is humility: not daring to be first under Heaven.
Through compassion, one can be fierce;
Through frugality, one can be generous;
Through humility, one can lead in the accomplishment of deeds as sovereign.

Ba của báu con người gìn giữ
Trắc ẩn lòng, cần kiệm, tính khiêm cung
Núi tuy cao, trời còn cao hơn núi
Chẳng ai hay tài giỏi nhất trên đời
Nhờ trắc ẩn ta có lòng cương liệt
Giúp đỡ người trong tình thế gian nguy
Tiết kiệm để phòng khi thời đổi thay
Cần hào phóng đỡ đần người cảnh khó
Tính khiêm nhường ai ai đều phải tỏ
Hoàn thiện mình là mục đích tối cao.

Ba viên kim cương ấy là kim chỉ nan để tu tâm dưỡng tính, bồi đức lập thân. Nhờ thẩm thấu những lời khuyên bảo đó mà các bậc hiền nhân thời xưa đã có những cách hóa giải ưu việc trong các tình thế nguy cấp như trong thời chiến, ai có lòng nhân đều uy dũng và vinh quang; trong chính trị, kẻ biết hạ mình đều có được thiên hạ; và khi làm công việc thiện lành, thanh đạm là cốt của hào phóng và rộng lượng.

Đối với Lục Vũ, thanh bần là khuôn mẫu được các bậc nhân hiền từ xưa ca tụng, như Dương Hùng thời Hán, với ‘Đuổi cái nghèo’, ông vừa mỉa mai cuộc sống cơ hàn, đồng thời lại quyết lòng gìn giữ, không muốn thay đổi. Ông viết về việc mình từng trục xuất một vị khách không mời mà đến tên Thiếu Thốn và đổi lỗi hắn ta cho sự ốm yếu, cô độc và cảnh nghèo khổ của mình. Khi quay lưng rời đi, Thiếu Thốn quay lại nhắc nhở Dương về các hiền sĩ thanh bần ngày xưa cũng sống thanh đạm và giản dị, tuy có ấm lạnh nhưng quản ngại ung dung.

Để phóng giải về sự tự do mà Dương đang có trong cảnh nghèo, Thiếu Thốn ngâm:

All others lock themselves in.
You alone live in the open.
All others tremble in fear.
You alone have no apprehensions.

Người ta tự nhốt mình
Còn ông lại mở toang
Phần ai run lẩy bẩy
Ông có gì hoang mang.

Như tỉnh mộng, Dương thưa: ‘Những lời ông nói thật ý vị thâm tường, tôi xin nghe theo’, và từ đó, ông chào đón Thiếu Thốn như người bạn tri âm. Vừa thâm thúy lại cay xót, vừa ngớ ngẩn lại mỉa mai, ‘Đuổi cái nghèo’ nhấn mạnh nỗi tuyệt vọng cùng cực trong cảnh khốn khổ, nhưng đồng thời cũng mở toang cánh cửa tâm hồn cho những ai bị khốn cùng khép chặt, đưa người đến chân trời rạng rỡ của thanh bần.

Sau này đời Đường có Bạch Cư Dị, mặc dù trong cảnh khổ nhưng ông vẫn ca ngợi sự tự tại tiêu dao mà cái nghèo bất ngờ mang đến khi lựa chọn sống cảnh thanh bần:

It is not strange to live straitened and idle at home.
I do not begrudge a life of poverty.
It is only fate
to have no superfluous things.
And so I come to be an unfettered man.
A single couch of green bamboo,
A single cap of black gauze…
Everything I have is similarly matched
And quite enough to serve me.

Lạ đâu cái khổ nhàn
Thản nhiên hòa cảnh khó

Duyên cho số đủ vừa
Thủng thẳng đời chẳng buộc
Giường kỷ trúc mởn xanh
Mũ vải sa là đủ
Ứng hợp chí thanh bần
Tạm dùng cho lẽ sống.

Những cảm xúc văn thơ triết học như vậy đã làm lan tỏa ý nghĩa của hoàn cảnh thiếu hụt vật chất, trong đó, cần kiệm và chừng mực được coi là nét tiêu biểu đáng biểu dương. Lục Vũ dành cả đời sống với tư tưởng đó. Thông qua việc xem chuẩn mực thanh bần như tín ngưỡng của mình, ông tán dương việc gìn giữ tình cảnh thiếu hụt tài chính.

Phần 5: VỊ ẨN SĨ UYÊN THÂM

(Ẩn Hạc phỏng dịch)

COMMENTS

Wordpress (0)
Disqus (0 )
error: Content is protected !!